Ondergedoken in 's-Gravenzande

In de voetsporen van een dwangarbeider

Westland – We schrijven 2008. René J. Versluis ontruimt zijn ouderlijke woning. Op de zolder vindt hij een boekje en wat correspondentie die zijn vader toebehoorden. Uniek materiaal, zo blijkt al snel. Een tot dan toe zo goed als onbesproken gebleven deel van zijn vaders leven wordt erdoor onthuld. Het zorgvuldig in pakpapier bewaarde boekje blijkt een compleet dagboek te zijn waarin Versluis senior minutieus verhaalt over de tijd die hij in Duitsland heeft doorgebracht als dwangarbeider, nadat hij tijdens een razzia te Rotterdam in november 1944 was opgepakt. Maar ook over wat er gebeurde, nadat hij daar ontsnapt was en over zijn periode als onderduiker in ’s-Gravenzande.

Gegrepen
René Versluis, toch al bovenmatig geïnteresseerd in geschiedenis, is meteen gegrepen door wat zijn vader in een priegelig handschrift heeft opgeschreven en realiseert zich direct hier een uniek stukje geschiedenis in handen te hebben waar relatief weinig over bekend is. Hij gaat er mee aan de slag. Verzamelt informatie, duikt in archieven, ontcijfert met engelengeduld het handschrift van zijn vader. Ook maakt hij een gedegen studie over voor hem - en dus ook voor veel van zijn toekomstige lezers - vreemde afkortingen en Duitse woorden die met regelmaat opduiken in zijn vaders dagboek. Bijna drie jaar later is er dan het 100 pagina’s dikke boekje “In de voetsporen van een dwangarbeider”.

Stationschef
John Versluis, Rotterdammer, is tijdens de mobilisatie gelegerd in het Fort aan den Hoek van Holland waar hij geschutscommandant is. Gedurende die tijd, tijdens een cursus in het stationsgebouw van de WSM aan de Monsterscheweg in het naburige ’s-Gravenzande, leert hij Willy den Ouden kennen, dochter van de plaatselijke stationschef. Hij valt als een blok voor de jonge Westlandse. Gelukkig is dat wederzijds en ze krijgen verkering. Het wordt oorlog en Versluis keert terug naar Rotterdam om zijn boterham te gaan verdienen als ingenieur bij het bedrijf Croon & Co.. In 1943 verlooft hij zich met mejuffrouw Den Ouden. Ondanks de bezetting verloopt het leven eigenlijk vrij normaal.

Arbeitseinsatz
Tot aan die fatale 11de november 1944, wanneer hij zich moet melden voor de Arbeitseinsatz, het uitvoeren van dwangarbeid in Duitsland. Na zijn deportatie komt Versluis terecht in een hele ander wereld. De wereld van oorlog, dwang, kou, tekorten, ziekten, dood en ellende. Alles wordt nauwkeurig beschreven. De originele afdrukken uit het dagboekje van vader Versluis, en wat brieven en kaarten zijn te vinden op de linkerpagina’s. Daarnaast op de rechter bladzijden staan dezelfde teksten in leesbaarder schrift plus, waar nodig, voorzien van uitleg door auteur en zoon René.

Fragment
Een fragment uit het dagboek van John Versluis: 29 januari 1944. Op rangeerterrein Oppum verschrikkelijk bommentapijt meegemaakt. (...) Vrouw in armen met hartaanval. Dorp en terrein, wagons, locomotieven enz. totaal in gruis. Tientallen dooie koeien met vroegtijdige kalveren. Geholpen aan beschadigd huisje. 1 levende vrouw en 1 dode man eruit gehaald, (…) onze ploeg: 1 vermiste, 2 doden, 1 zwaargewonde en 1 lichtgew.. (...) Koolsoep.

Onderduiken in ‘s-Gravenzande
Op 2 maart 1945 weet Versluis te ontsnappen en samen met een lotgenoot begint hij aan de tocht richting Nederland die ondermeer via Winterswijk en Haastrecht loopt en eindigt in Rotterdam. Op 13 maart na de nodige ontberingen sluit hij, teruggekeerd in zijn geboortestad, eindelijk zijn geliefde Willy weer in de armen. Maar in Rotterdam blijven is veel te gevaarlijk. Daar worden nog steeds razzia’s gehouden.

Er wordt besloten dat onderduiken in het stationsgebouw aan de Monsterseweg in ’s-Gravenzande veel veiliger is. Met een aandoenlijk amateuristische vervalsing van een persoonsbewijs weet John Versluis het sperrgebied waarin “Het Breeje Durp” in zijn geheel ligt, binnen te geraken. Gedurende de laatste oorlogsmaanden zal de zolder van het stationsgebouw zijn verblijfplaats worden. Die vervalsing van het persoonsbewijs is mogelijk gemaakt dankzij het ondergrondse Westlandse verzet, dat zelfs tot binnen de muren van het Gemeentehuis is geïnfiltreerd.

Emotioneel
Onlangs bezocht auteur René Versluis het voormalige stationsgebouw dat voor veel jongere Westlanders beter bekend staat als het gebouw waar tot voor enige jaren De Zaadcentrale, de groentenzadenhandel van Jan Minnaar gevestigd was. René: ‘De huidige bewoners hadden er geen weet van dat er ooit onderduikers een veilige schuilplaats hadden gevonden in hun woning. Ja, dat ze wonen in het voormalige WSM stationsgebouw en dat er een zaadhandel in gevestigd was dat wisten ze wel. Maar dat er boven op de zolder onderduikers gewoond hadden, was helemaal nieuw voor hen. Een stukje toegevoegde waarde. Dat er ooit iemand bescherming tegen de boze buitenwereld had gevonden, juist in hun huidige woonhuis. Te gek eigenlijk. Ik heb een kijkje genomen op die zolder, best wel emotioneel ja.’

50.000 exemplaren
Ambitie om verder te gaan met het schrijven heeft René Versluis niet. ‘Ik ben jurist van professie en schrijf dus wel eens wat, maar dat is van een heel andere orde. Dit boekje is er gekomen omdat ik dit onbekend gebleven oorlogsleed, over de ontberingen, de hel, waarin tienduizenden dwangarbeiders toen moesten leven meer bekendheid wilde geven. Mijn vaders geschiedenis staat daarin symbool voor wat hen allemaal is overkomen. Mijn ideaal is er 50.000 exemplaren van uit te geven. Voor iedere dwangarbeider één. Zo krijgt dit onderwerp de aandacht die het uiteindelijk verdient want veel dwangarbeiders hebben er na thuiskomst niet of nauwelijks over gesproken ’

Informatie
“In de voetsporen van een dwangarbeider” is te bestellen door € 17.00 over te maken op rekeningnummer 754457052 t.n.v. R.J. Versluis te Alphen aan den Rijn onder vermelding ‘boek’. Vermeld daarbij s.v.p. uw adresgegevens. Meerdere exemplaren tegelijk kunt u direct bestellen via de uitgever info@dwangarbeider.nl of via www.selexyz.nl. Het boek is ook te koop in Selexyz Boekhandels. (Tekstbureau Westland - Cent Wageveld)